Vai trò của ASEAN trong ngăn ngừa xung đột ở Biển Đông

Ra đời cách đây vừa tròn 47 năm (8/8/1967 – 8/8/2014), ASEAN đã không ngừng lớn mạnh, từ chỗ chỉ có 5 thành viên sáng lập bao gồm Thái Lan, Indonesia, Malaysia, Singapore và Philippines đến nay ASEAN đã thực sự trở thành “mái nhà chung” của các nước Đông Nam Á với 10 thành viên bao gồm Thái Lan, Indonesia, Malaysia, Singapore, Philippines, Việt Nam, Myanma, Lào, Campuchia, Brunei. Với triển vọng gia nhập ASEAN của quốc gia cuối cùng trong khu vực Đông Nam Á là Đông Timor (hiện đang là quan sát viên) sẽ đưa ASEAN trở thành một tổ chức khu vực với dân số hơn 600 triệu người và tổng sản phẩm quốc nội đạt gần 3.000 tỷ USD. Với những con số ấn tượng đó, ASEAN hứa hẹn sẽ có vai trò ngày càng lớn hơn trong khu vực và trên trường quốc tế, xứng đáng với những nền tảng và vị thế đang được các quốc gia thành viên xây dựng.

47 năm qua kể từ khi ra đời, ASEAN đã đạt được sự đồng thuận cao giữa các quốc gia thành viên trong giải quyết nhiều vấn đề khu vực và quốc tế có liên quan đến lợi ích chung của khối và tình hình an ninh thế giới. Cộng đồng ASEAN đã cùng chung tay giải quyết nhiều thách thức mang tính thời đại đồng thời đã có những thay đổi tích cực trong chính sách chung của khối nhằm tăng cường sự đoàn kết và hiểu biết lẫn nhau giữa các quốc gia thành viên, cùng chia sẻ trách nhiệm và cùng chung tay đảm bảo lợi ích của nhau trong các mối quan hệ hợp tác quốc tế. Có thể nói, sau 47 năm ra đời, phát triển và trưởng thành, ASEAN đã thực sự trở thành chiếc cầu nối tình đoàn kết hữu nghị giữa các nước thành viên và cộng đồng quốc tế. ASEAN đã thực sự trở thành một diễn đàn hòa bình, hữu nghị và hợp tác nhằm tăng cường ổn định, hòa bình, an ninh và phát triển ở khu vực.

  Hiện nay, một trong những vấn đề được coi là “trở ngại” trong thực hiện mục tiêu đưa ASEAN giữ vai trò cao hơn trên chính trường quốc tế, chính là việc tổ chức này chung tay cùng nhân loại giải quyết những vấn đề phức tạp nảy sinh trong khối, cũng như giải quyết “thấu tình đạt lý” các vấn đề phức tạp trên thế giới mới nảy sinh có liên quan đến lợi ích của các quốc gia thành viên, cũng như lợi ích chung của toàn nhân loại. Trong đó, vấn đề giải quyết tranh chấp về chủ quyền lãnh thổ giữa một số quốc gia thành viên ASEAN (Việt Nam, Philippines…) với Trung Quốc đã và đang đặt ra như một “thách thức thật sự” đối với ASEAN sau 47 năm ra đời và phát triển.

 Trong thời gian qua, việc Trung Quốc thể hiện rõ tham vọng của họ đối với Biển Đông đã gây nên sự lo ngại sâu sắc đối với các nước có liên quan như Việt Nam, Philippines nói riêng và cả ASEAN nói chung. Với sức mạnh về tài chính và quân sự của mình, Trung Quốc ngày càng lấn tới trong vấn đề Biển Đông với những hành động ngang ngược, bất chấp luật pháp quốc tế, thách thức ASEAN và cộng đồng quốc tế. Để thực hiện dã tâm của mình, Bắc Kinh nhiều lần “dụ dỗ”, mua chuộc nhằm tác động chia rẽ sự đoàn kết của các quốc gia trong khối. Và thực tế, đã có lúc, người tàu đạt được những thành quả nhất định từ âm mưu thâm độc và hành động nguy hiểm này.

Tuy nhiên, trong thời gian qua, dư luận quốc tế đã thấy một bộ mặt ASEAN hoàn toàn khác hẳn. ASEAN đã mạnh mẽ hơn, đoàn kết hơn trong vấn đề giải quyết những tranh chấp về chủ quyền trên Biển Đông với Trung Quốc. Trong cuộc đấu tranh pháp lý này, không còn là Việt Nam hay Philippines đơn độc khi đối mặt với Trung Quốc, mà vấn đề này đã thực sự trở thành vấn đề chung của tất cả các nước thành viên và đó là cuộc đấu tranh giữa một tổ chức khu vực ASEAN với Trung Quốc. Minh chứng cho điều này là việc ASEAN đưa ra tuyên bố chung về Biển Đông. Trong đó nhấn mạnh nguyên tắc giải quyết các vấn đề phức tạp trên Biển Đông giữa Trung Quốc với các quốc gia thành viên trong khối ASEAN bằng biện pháp hòa bình, trên cơ sở luật pháp quốc tế. Đồng thời, nhấn mạnh vai trò của ASEAN trong việc duy trì hòa bình và ổn định, an ninh, an toàn hàng hải, tự do hàng hải và hàng không ở Biển Đông, khẳng định ASEAN có vai trò quan trọng nhằm yêu cầu Trung Quốc thực hiện đúng Tuyên bố nguyên tắc 6 điểm của ASEAN về Biển Đông và tuyên bố chung cấp cao ASEAN – Trung Quốc lần thứ 15 kỷ niệm 10 năm tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC).

 ASEAN đang tiến hành nhiều hoạt động nhằm chào mừng 47 năm đánh dấu sự ra đời của tổ chức này. Với tầm nhìn chiến lược của mình, ASEAN đang thể hiện quyết tâm nhằm xây dựng một tổ chức khu vực đoàn kết và có vai trò ngày càng quan trọng trong giải quyết nhiều vấn đề quốc tế. Thực tế đã chứng minh rằng, dù có những vấn đề nhất định nảy sinh giữa các nước trong khối, xuất phát từ sự khác biệt về lợi ích quốc gia dân tộc. Song với những mục đích chung tốt đẹp và lớn lao, bao hàm những lợi ích cơ bản quan trọng của mình, các nước là thành viên ASEAN tiếp tục đạt được sự đồng thuận trong giải quyết nhiều vấn đề. Trong đó, giải quyết vấn đề Biển Đông đã và đang đặt ra như một thử thách về vai trò và tinh thần đoàn kết chung của cả khối trong đảm bảo lợi ích của các nước thành viên trước tham vọng độc chiếm Biển Đông của Trung Quốc. ASEAN đang được dư luận quốc tế kỳ vọng về vai trò trong giải quyết tranh chấp có liên quan đến chủ quyền biển đảo trên Biển Đông với Trung Quốc.

   Xin được khép lại bài viết này bằng những nhận định xác đáng của Munir Majid (Chủ tịch Viện Nghiên cứu ASEAN CIMB – CARI) về vấn đề trên Biển Đông giữa các nước ASEAN với Trung Quốc “xung đột chủ quyền trên Biển Đông mang đến mối đe dọa to lớn cho toàn bộ khu vực, đặc biệt từ sau những vụ va chạm trên thực địa giữa Trung Quốc và Việt Nam, Trung Quốc và Philippines, dẫn đến việc ảnh hưởng tới quan hệ ASEAN-Trung Quốc” và theo đó, để nâng cao được vai trò của ASEAN trong giải quyết thách thức này, ngăn chặn việc Trung Quốc thực hiện chính sách “cắt lát xúc xích” (salami) với từng nước thì ASEAN phải thực sự trở thành một cộng đồng đoàn kết thực sự. Đồng thời, chuyên gia này cũng đưa ra cảnh báo rằng “nếu các quốc gia ASEAN tiếp tục hành động không thống nhất, hòa bình và ổn định của khu vực sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng”. Tranh chấp Biển Đông giữa Trung Quốc và một số quốc gia Đông Nam Á vẫn đang diễn ra ngày càng căng thẳng. Hi vọng về vai trò dàn xếp của Hiệp hội Các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) trong vấn đề này cho đến nay vẫn khá mờ nhạt do sự chia rẽ của các nước thành viên trước những biện pháp và các miềng mồi mà Trung Quốc đưa ra.

Mời các bạn quan tâm tham khảo bài viết cùng chủ đề  “Vai trò của ASEAN trong ngăn ngừa xung đột ở Biển Đông” của tác giả Trần Khánh tại đường link http://repository.vnu.edu.vn/handle/VNU_123/25065